زلال وحی

1. «یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ؛ مؤمنین کسانی هستند که امر به نیکویی و نهی از بدکاری می کنند».

شیوه قرآن کریم آن است که امر به معروف را پیش از نهی از منکر می آورد؛ زیرا اگر درهای معروف باز شود، درهای منکر بسته می شود. ازدواج آسان جلوی فحشا را می گیرد، نماز که معروف است، انسان را از فحشا و منکر باز می دارد. اشتغال صحیح می تواند مانع فسادهای اجتماعی گردد. شخصیت دادن به افراد و تکریم آنان، مانع سقوط و ابتذال آنها می شود.

2. «یابُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَی مَا أَصَابَکَ؛ پسرم! نماز را بر پا دار و امر به نیکی کن و از بدی نهی کن و بر این کار از آنچه به تو می رسد صبر پیشه کن.»[3] سرّ اینکه حضرت لقمان در موعظه به فرزندش، بعد از سفارش به امر به معروف و نهی از منکر می گوید: در برابر مصایب صبر و شکیبایی داشته باشد، آن است که انسان وقتی شخصی را امر به معروف و نهی از منکر می کند، آن شخص شاید تحمل نکند و انسان را اذیت و آزار دهد، ازاین رو، باید در برابر اذیت و آزار، صبر و شکیبایی کرد.

3. «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ ... وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ ... . وَلاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ ...؛ به ریسمان خدا چنگ بزنید و متفرق نشوید ... . و باید از شما مسلمانان گروهی مردم را به نیکی دعوت کنند و به نیکوکاری امر و از بدکاری نهی کنند ... . و شما مسلمانان مانند کسانی نباشید که متفرق شدند و اختلاف ورزیدند».

از نظر قرآن کریم میان امر به معروف و نهی از منکر و وحدت اجتماعی مردم، رابطه عمیقی هست؛ زیرا آیه امر به معروف و نهی از منکر در میان دو آیه وحدت قرار گرفته است.

در قرآن کریم آیات بسیاری درباره فریضه امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد که برخی از آنها عبارت است از:

بقره: 44؛ آل عمران: 104، 110، 114؛ اعراف: 157؛ توبه: 67، 71، 112؛ حج: 41؛ لقمان: 17؛ مائده: 79؛ عنکبوت: 45؛ نحل: 90.

با کمی تأمل می توان دریافت که تضادی بین دستور قرآن مبنی بر امر به معروف و نهی از منکر با آیه شریفه ای که می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ عَلَیْکُمْ أَنفُسَکُمْ لاَ یَضُرُّکُم مَّن ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ؛ ای اهل ایمان بر شماست نگهداری ایمانتان، هنگامی که هدایت شده باشید زیانی از کفر آنها به شما نخواهد رسید.»وجود ندارد؛ زیرا آیه مذکور می فرماید که حساب هرکس جداست و گمراهی دیگران لطمه ای به هدایت افراد نمی زند. بنابراین شما از گمراهان پیروی نکنید و خود را نجات دهید.

افزون بر این، آیه شریفه، مربوط به زمانی است که امر به معروف و نهی از منکر تأثیری در افراد تبه کار ندارد و قرآن کریم به مؤمنان می گوید که برای شما هیچ جای نگرانی وجود ندارد؛ زیرا شما وظیفه خود را انجام داده اید و آنها نپذیرفته اند و یا زمینه پذیرش در آنها وجود نداشته است. بنابراین، زیانی از این ناحیه به شما نخواهد رسید.

نقش امر به معروف و نهی از منکر در قیام حسینی

در هفته اول ماه محرم هر سال که به هفته «احیای امر به معروف و نهی از منکر» نام گذاری شده است، این دو فریضه مورد عنایت و تأکید و یادآوری قرار می گیرد. این نام گذاری در واقع از این حقیقت ناشی می شود که در ذهنیت شیعیان، قیام عاشورا و نهضت حسینی با امر به معروف و نهی از منکر پیوند می خورد و تداعی می شود.

امام حسین(ع) در آخرین سال حکومت معاویه در خطبه ای که در عرفات ایراد کرد فرمود: «خداوند فرموده است مردان و زنان مؤمن برخی سرپرست برخی دیگرند، امر به معروف و نهی از منکر می کنند. خداوند (در توصیف مؤمنان) ابتدا امر به معروف و نهی از منکر را بیان کرد چرا که امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای است که اگر چنان که حقش است به پای داشته شود تمامی واجبات آسان و دشوارش استوار و پابرجای خواهد شد.

قیام امام حسین برای تحقق امر به معروف و نهی از منکر بود؛ چنان که در وصیت نامه خود به برادرش محمد بن حنفیه به صراحت می فرماید: «هدف من از این حرکت اصلاح طلبی در امت جدم است و می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و بر طبق روش و سیره پیامبر و علی(ع) عمل کنم.» همچنین در زیارت معروف وارث که از امام صادق(ع) رسیده است چنین می خوانیم: «گواهی می دهم که تو نماز را بر پا داشتی، زکات را پرداختی و امر به معروف و نهی از منکر کردی».

بر این اساس ماهیت نهضت عاشورا احیای اسلام بود و وجود مقدس حسین بن علی(ع) در این نهضت عملاً یک آمر به معروف و ناهی از منکر.

شورای امر به معروف و نهی از منکر حج و زیارت خراسان رضوی

 منبع : پایگاه اطلاع رسانی حوزه